جام جهان نما

جام جم آنلاین: عجب دوره و زمانه‌ای شده، آدم می‌ماند که مردم از بی‌دردی دنبال درد و درمان می‌گردند یا این‌که اصلا نوع دردها تغییر کرده است؟! به نظر ما که همان دردها و دغدغه‌های قدیمی بهتر و عقلانی‌تر بود؛ درد دل بود، درد سر بود، سرماخوردگی و درنهایت یک تصادف کوچک و شکستگی و خوابیدن 2هفته‌ای در رختخواب.

اصلا کی و کجا فکر ما به این سمت می‌رفت که چاقی هم یک درد جانکاه است و باید برای آن فکری کرد و به دنبال درمانی گشت. شاید تنها چیزهایی که آن‌ روزها نمی‌شنیدیم همین بحث همه‌گیر رژیم و چی خوردن و چی نخوردن و دکتر رفتن بود.

تیغ جراحی و عمل لیپوساکشن که دیگر حتی تصورش در خواب هم غیرممکن بود؛ این که یک روز برای این که خودت را خوش‌اندام کنی بروی زیرتیغ جراحی. البته عقل ما که خیلی قد نمی‌دهد شاید هم، حق با این بنده‌های خدا باشد. شاید آنها هم جوابیه محکمی داشته باشند، مثل این که زمان قدیم زندگی راحت و غذاها سالم‌تر بود؛ راحت و بی‌دغدغه از این نظر که اگرچه مثل الان هر کسی یک ماشین زیر پایش نبود تا تنبلی عادتش شود و برای خریدن یک سطل ماست هم با ماشین برود تا سرکوچه، اما عوضش همان پیاده‌روی‌هایی که به خاطر عدم همین نوع امکانات می‌کردند، باعث می‌شد تا غذایی که می‌خوردند به چربی تبدیل نشود. از این همه فست فوت و غذاهای آماده و چاق‌کننده هم خبری نبود.

زندگی بی‌امکانات اما راحت و بی‌استرس آن روزگار، با آن غذاهای سالم و آدم‌های کم توقعش، می‌طلبید که دغدغه و دردهایش هم نوع دیگری باشد، اما غذاهای لذیذ، خوشمزه و آماده را سریع نوش جان کردن و روزبه‌روز چاق شدن هم مسلما درمان خاص خودش را می‌طلبد که تکنولوژی برای آن هم فکری کرده، آن هم چیزی نیست جز انواع و اقسام رژیم درمانی که محصول و دستپخت فناوری است.

روی هم رفته این روزها تب لاغر شدن به موضوعی جهانی تبدیل شده که بیشتر قربانیان آن نوجوانان، جوانان و زنانند. هر جامعه‌ای در دوره‌های متفاوت معیارهایی برای زیبایی دارد که ممکن است با گذر زمان تغییرات فراوانی در آن ایجاد شود. امروزه همه از دیدن آلبوم عکس ناصرالدین شاه و زنانش تعجب می‌کنند. در این عکس‌ها زیباترین زنان آن زمان در کنار ناصرالدین شاه خود را به ثبت رسانده‌اند، زنانی که امروز نه تنها زیبا به حساب نمی‌آیند، بلکه عمداتا زشت قلمداد می‌شوند. زنانی فربه، زمخت و سنگین، بی‌هیچ نشانی از ظرافت بر رخسار.

لاغری و تناسب اندام در سال‌های اخیر توجه تمام زنان کشورهای گوناگون را به خود جلب کرده است. آنها برای رسیدن به وزن ایده‌آل از روش‌های متفاوتی استفاده می‌کنند. نتیجه مطالعاتی که در آمریکا روی 318 دختر و پسر نوجوان انجام شد، نشان داد که 45 درصد این نوجوانان مایل بودند لاغر شوند و 37 درصد از آنها شروع به کاهش وزن کرده‌اند.

امروز در ایران سن این حساسیت در زنان روز به روز بالاتر می‌رود و همگان برای رساندن خود به وزن ایده‌آل از یکدیگر پیشی می‌گیرند. استفاده از رژیم‌های غذایی‌ عجیب که پیروی از آن در یک تا 2 هفته باعث می‌شود فرد وزن زیادی از دست دهد، شلوغی مطب‌های پزشکان تغذیه، مصرف قرص‌های لاغری و داروهای گیاهی همه و همه میزان اهمیت موضوع لاغری را نشان دهد.

ماندا مهدی خواه پزشک تغذیه درباره نفوذ این نگرش در زنان ایرانی می‌گوید:«جوانان امروز با الهام از رسانه‌های بین‌المللی الگوهای خود را انتخاب می‌کنند. آنها می‌خواهند بدن خود را به هیکل مانکن‌هایی شبیه کنند که عموما از بیماری سوء تغذیه رنج می‌برند یا به بیماری آناروکیسیا (بی‌اشتهایی مفرط تا حد مرگ) دچارند. چند سال پیش با مرگ تعدادی از این مدل‌ها در ایتالیا غوغایی به پا شد که همگان را علیه این نوع نگرش برانگیخت اما تب آن همچنان در همه جوامع ادامه دارد و جامعه ما نیز از این مساله مستثنا نیست. دخترهای جوان امروز نزد من می‌آیند و خواهش می‌کنند راهکاری را به آنها پیشنهاد کنم تا به مدل‌ها شبیه شوند. مدل‌هایی که در واقع برده‌های تجاری محسوب می‌شوند و گاهی روز خود را با خوردن تنها تکه‌ای نان یا هویج می‌گذرانند.»

تاثیر تکنولوژی بر چاقی

ثریا بهمنش، پزشک تغذیه نیز درباره این‌که ظاهرا زنان امروز در مقایسه با زنان دهه‌های گذشته بیشتر با عارضه چاقی درگیرند، می‌گوید: «البته ارزیابی این مساله، نیاز به آمارگیری دقیق دارد، اما با یک بررسی ساده می‌توان به این نتیجه رسید که کم‌تحرکی حاصل از ظهور تکنولوژی، وسایل نقلیه و شغل‌هایی که اصطلاحا به آن مشاغل پشت میزنشینی می‌گویند باعث رشد چاقی در میان زنان و مردان شده است. از سوی دیگر بیماری‌های روحی رایج در جامعه مدرن، نظیر افسردگی و اضطراب نیز نقش موثری در افزایش وزن در افراد جامعه دارد.»

وی غذاهای غیرطبیعی و فست فود را که میزان کالری بالایی دارند، دلیل دیگر چاقی‌های امروز می‌داند و می‌افزاید: مصرف کالری بیش از نیاز روزمره دلیل اصلی چاقی‌ است. فست فود‌ها با توجه به موادی که برای درست شدن آنها به کار می‌رود، کالری فراوانی دارند و مصرف بیش از اندازه آنها عارضه افزایش وزن شدید را درپی دارد.»

تاریخچه رژیم غذایی

آغاز پیدایش رژیم‌های غذایی به لوحه‌ای متعلق به سال 1900 قبل از میلاد مسیح در ناحیه سومر مربوط می‌شود که در آن برنامه غذایی یک کودک نوشته شده و در حال حاضر در موزه باستان‌شناسی استانبول نگهداری می‌شود. در ادوار مختلف تاریخ و از دیدگاه مذاهب گوناگون، رژیم‌های غذایی اهمیت فراوانی داشته و در بسیاری از کتب مذهبی مطالبی در زمینه تغذیه در دوران بارداری، شیردهی و روزه‌داری منعکس شده ‌است. بقراط غالبا نصایح و توصیه‌هایی در زمینه مصرف یا عدم مصرف بعضی از غذاها به بیماران خود می‌کرده ‌است و اکثر پزشکان یونان باستان رژیم درمانی را به عنوان بخش مهمی از معالجه بیماری‌ها به‌کار می‌بردند.

این در حالی است که در دنیای کنونی ما رژیم، کارکرد اصلی خود را از دست داده و تبدیل به روشی برای رسیدن به لاغری‌های اغراق‌آمیز شده است.

رسانه‌ها نقش موثری در ایجاد این تفکر در نسل جوان دارند. یکی از عواملی که در تولید این نوع نگرش نقش موثری دارد، پدیده مدلینگ است.

‌مانکن‌های نحیف و لاغری که قربانی چرخاندن چرخ‌های پرقدرت تجارت پوشاک و مد در دنیا شده‌اند، به اسطوره‌های خوش اندامی در ذهن زنان تبدیل می‌شوند. از این زمان بود که روش‌های مختلف لاغری خودنمایی کرد.

رژیم اتکینز یکی از این رژیم‌هاست که توسط رابرت اتکینز اختراع شد. او یک پزشک متخصص قلب بود. اولین باراین رژیم را برای کم کردن وزن خودش استفاده کرد و بعد سال 1972 اولین کتابش به نام «انقلاب رژیم اتکینز» را منتشر کرد. تمرکز این رژیم برحذف کربوهیدرات‌هایی نظیر برنج، نان، غلات و شیرینی است. البته برخلاف شهرتی که این رژیم به‌دست آورد، نتایج آن ‌گاه چندان موفقیت‌آمیز نبود.

< style="background: red; float: right; margin: 3px; width: 5px; height: 14px;">

نکته: آغاز پیدایش رژیم‌های غذایی به لوحه‌ای متعلق به سال 1900 قبل از میلاد مسیح در ناحیه سومر مربوط می‌شود که در آن برنامه غذایی یک کودک نوشته شده و در حال حاضر در موزه باستان‌شناسی استانبول نگهداری می‌شود

 

مریم جلالی که مدتی از این رژیم استفاده کرده است، می‌گوید: «دائم از ضعف و فشار پایین رنج می‌بردم و بسختی قادر به انجام کارهای روزانه بودم. موهایم تنک و کم پشت و پوستم کدرشده بود و بعد از مدتی تقریبا هیچ کاری از من ساخته نبود و زمان زیادی طول کشید تا به شرایط عادی زندگی بازگشتم.»

از سوی دیگر با همه‌گیر شدن تب لاغری برخی برای درمان این بیماری دست به کار شدند تا با تبلیغ و روش‌های جدید کیسه‌های خود را پرکنند. شیما سروری که لاغر شدن یکی از دغدغه‌های اصلی زندگی اوست و تجربه استفاده از راهکارهای بسیاری از پزشکان مشهور تغذیه را دارد، درباره روش‌های گوناگون کاهش وزن می‌گوید: «برخی پزشکان کالری‌محورند یعنی تمام انرژی و تمرکز بیمار را بر شمارش کالری معطوف می‌کنند، این روش زود نتیجه می‌دهد، اما به محض پایان یافتن دوره درمان وزن دو برابر بازمی‌گردد، برخی دیگر سعی می‌کنند با تعالیم روانی به بیمار کمک کرده تا او به میل خوردن خود غلبه کند. یکی از این توصیه‌های روان‌شناسانه آرام خوردن غذا و مزه کردن آن بود، راهکار دیگری که در شرایط پراسترس کارایی داشت و در این موقعیت افراد تمایل فراوانی برای خوردن پیدا می‌کردند این بود که باید روی در یخچال می زدند اینجا چیزی نیست.»

وی راه‌های پیشنهادی دیگر از قبیل استفاده از چنگال و ظروف کوچک برای غذا را برشمرد و اضافه کرد: «مساله اینجاست که بابت این نصایح و سرویس‌های ساده مبالغ زیادی از بیمارهایی نظیر من گرفته می‌شد. یک بار به پزشکی مراجعه کردم که بابت دوره 5 ماهه درمان، یک میلیون تومان از من دریافت کرد. واقعیت این است که همه ما می‌دانیم که نباید زیاد غذا بخوریم یا چه میزان غذا بخوریم این در حالی است که مراجعه به پزشکان تغذیه تنها ما را مقید به رعایت و اجرای برنامه غذایی خاص می‌کند.»

جراحی، راه دیگری برای لاغری

از رژیم‌ها و پزشکان تغذیه که بگذریم به بحث نه چندان شیرین اما داغ جراحی می‌رسیم. کسانی که نمی‌توانند در مقابل ظروف بزرگ غذاها تاب بیاورند و قدرت تن دادن به رژیم‌های طولانی مدت را ندارند خود را به تیغ جراحی می‌سپارند. لیپوساکشن یکی از راه‌های کاهش وزن موضعی است که خالی از عارضه‌های جانبی نیست و تا مدت‌ها پس از این جراحی فرد از درد زیادی رنج می‌برد، با آن‌که نتایج اولیه قابل توجهی دارد، اما در صورت عدم رعایت رژیم غذایی، موضع لاغر شده به 2 برابر اندازه سابق خود باز می‌گردد. کوچک کردن معده، حلقه انداختن و کوتاه کردن روده از دیگر راه‌هایی‌ هستند که ظاهرا به بهشت لاغری ختم می‌شود اما برای برخی سری در جهنم بی‌آتش دارد. سمیه بهرامی که بتازگی از روش حلقه انداختن استفاده کرده درباره تجربه سخت خود می‌گوید: تقریبا هیچ چیز نمی‌توانم بخورم حتی آب هم بسختی از گلویم پایین می‌رود و دائم مثل این می‌ماند که چیزی در گلویم گیر کرده و دارم خفه می‌شوم و حتی به مرز خفگی هم رسیده‌ام.»

با این همه گرایش به لاغری چنان ریشه محکمی دارد که بعید است با حرکت‌های جدیدی علیه آن بزودی سست شود. مهدی‌خواه درباره استفاده از راهکارهای غیر اصولی برای لاغر شدن می‌گویند: «بیماران وقتی به سراغ ما می‌آیند راهکارهایی را طلب می‌کنند تا در مدت زمان کوتاهی، وزن زیادی از دست دهند. آنها وقتی از پزشکان تغذیه ناامید می‌شوند سراغ قرص‌های لاغری می‌روند. این قرص‌ها در آرایشگاه‌ها، باشگاه‌ها وشوی لباس‌های خانگی فروخته می‌شوند و استفاده از آنها عوارض بدی را در پی دارد. این داروها متابولیسم بدن را بالا می‌برد و فرد را کم اشتها می‌کند، اما واقعیت این است که این داروها تاثیرات داروهای اعتیادآور را دارد.»

وی می‌افزاید: «بیشتر زنان و دختران جوان در راه رسیدن به اندامی ناممکن با چنان تلاش وکوششی به سلامت خود آسیب می‌رسانند که گاهی لطمه‌های جبران‌ناپذیری تا سال‌ها، رنج فراوانی برای آنها به همراه خواهد آورد. درحالی که با رعایت اصولی ساده می‌توان اضافه وزن را کاهش داد و از تبدیل شدن به مانکن‌های لاغر اندام که از سوء تغذیه رنج می‌برند فرار کرد. این نگرش باید با ارائه راهکارها و برنامه‌های مدون شده و جایگزین‌‌های مناسب متحول شود و بیش از این تاثیرات منفی خود را به رخ نکشد.»

تهمینه مفیدی